Περίληψη Ενότητας:

Το παρόν κεφάλαιο ασχολείται με θέματα της ποιότητας του ύδατος και την περιγραφή των μεθόδων για την αξιολόγηση της κατάστασης των υδάτων μέσω της παρακολούθησης βασικών παραμέτρων. Η ποιότητα των υδάτων έχει άμεσο αντίκτυπο σε θέματα ναυτιλίας, θαλάσσιων σπορ και κολύμβησης.

Βασικές έννοιες:

  • Ταχεία διερεύνηση της ποιότητας των υδάτων
  • Βασικές παράμετροι της υδάτινης κατάστασης
  • Παράμετροι που επηρεάζουν την ποιότητα του νερού

Βασικές δεξιότητες:

  • Προφορική ή/και έγγραφη επικοινωνία σε μητρική ή ξένη γλώσσα.
  • Διαχείριση πληροφοριών.
  • Ενεργοποίηση και κινητοποίηση λογικής σκέψης – κριτική σκέψη
  • Κινητοποίηση υπολογιστικών / ψηφιακών δεξιοτήτων.

Προσδιορισμός εννοιών-κλειδιών:

Αλατότητα:

είναι τα γραμμάρια άλατος σε 1000 γρ. θαλασσινού νερού,

Εκβολή:

είναι η ζώνη όπου αναμειγνύονται τα νερά του ποταμού με την παράκτια ζώνη,

Παραλία:

είναι λωρίδα γης που βρίσκεται κατά μήκος ενός σώματος νερού,

Θολερότητα:

είναι ολική αιωρούμενη ύλη στο νερό,

pH:

είναι η χημική παράμετρος που καθορίζει πόσο όξινο ή βασικό είναι ένα διάλυμα,

Διαλυμένο Οξυγόνο (DO):

αναφέρεται στο επίπεδο του οξυγόνου που περιέχεται στο νερό,

Νιτρικά και φωσφορικά άλατα:

Είναι τα θρεπτικά που υπάρχουν στο νερό

Εισαγωγή της θεματικής:

Η λεκάνη της Μεσογείου περιλαμβάνει ένα σύνολο παράκτιων και θαλάσσιων οικοσυστημάτων που είναι ιδιαίτερα ευεργετικά σε όλους τους κατοίκους που διαμένουν σε παράκτιες περιοχές. Η Μεσόγειος Θάλασσα είναι σχετικά μικρή και με περιορισμένη ανταλλαγή υδάτων με τα γειτονικά θαλάσσια συστήματα. Η Μεσόγειος Θάλασσα περιβάλλεται από: την Ευρώπη και τις νότιες χερσονήσους της στα βόρεια, την περιοχή του Μάγκρεμπ της Β. Αφρικής στα νότια, την Ιβηρική Χερσόνησο στα δυτικά και τη νοτιοδυτική Ασία στα ανατολικά. Σήμερα 21 χώρες (με επιφάνεια από 2 km2 έως 2,4 εκατ. km2) έχουν ακτογραμμές στη Μεσόγειο Θάλασσα. Η Μεσόγειος Θάλασσα διαθέτει πολλούς πόρους προς εκμετάλλευση και στηρίζει την οικονομία των χωρών που την περιβάλλουν, μέσω των θαλάσσιων μεταφορών και του εμπορίου. Προκειμένου να αναλυθούν τα περιβαλλοντικά ζητήματα που την επηρεάζουν, συμπεριλαμβανομένων και των παράκτιων οικοσυστημάτων της, είναι σημαντικό να κατανοηθούν καλύτερα τα φυσικά της χαρακτηριστικά, καθώς και να υπάρξει μια γενική εικόνα των βασικών παραμέτρων που την διέπουν. Η ποιότητα του νερού υπόκειται σε έρευνα στη Μεσόγειο Θάλασσα, λόγω της υψηλής συγκέντρωσης του πληθυσμού κατά μήκος των ακτών της και της οικονομικής δραστηριότητας που λαμβάνει χώρα (συμπεριλαμβανομένης και της βιομηχανίας).

Γεωγραφία

Μια γενική επισκόπηση της φυσικής γεωγραφίας της περιοχής της Μεσογείου αποκαλύπτει μια ακανόνιστη, βαθιά διαιρεμένη ακτογραμμή.Πολλά νησιά αντιστοιχούν σε απομονωμένα τεκτονικά συστήματα, στις κορυφές των υποθαλάσσιων κορυφογραμμών και στα υποθαλάσσια ηφαίστεια. Τα μεγαλύτερα νησιά είναι η Σικελία, η Σαρδηνία, η Κορσική, η Κύπρος και η Κρήτη, ενώ οι κύριες νησιωτικές ομάδες περιλαμβάνουν τις Βαλεαρίδες στα ανοικτά των ακτών της Ισπανίας και τα νησιά του Ιονίου πελάγους, τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα στην Ελλάδα. Εκτός από τις παράκτιες πεδιάδες και τις δελταϊκές ζώνες των μεγάλων ποταμών (Έβρου, Ρόνα, Πόντι και Νείλου), οι ακτές περικλείονται κυρίως από οροσειρές. Μόνο οι παράκτιες πεδιάδες από την ανατολική Τυνησία μέχρι τη χερσόνησο του Σινά, που συνορεύουν κυρίως με έρημο, είναι απαλλαγμένες από βουνά. Η Μεσογειακή λεκάνη καταλαμβάνει 2,6 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα με μέσο βάθος 1.460 μέτρων και μέγιστο βάθος 5.267 μέτρων. Η Μεσόγειος έχει στενή υφαλοκρηπίδα και μεγάλη έκταση ανοιχτής θάλασσας. Ως εκ τούτου, μεγάλο μέρος της λεκάνης της Μεσογείου μπορεί να χαρακτηριστεί ως βαθιά θάλασσα και παρουσιάζειορισμένα ασυνήθιστα χαρακτηριστικά όπως η μεταβολή θερμοκρασιών από 12,8°C-13,5°C στη δυτική λεκάνη, 13,5°C-15,5° C στα ανατολικά και υψηλή αλατότητα 37,5-39,5 psu.

Κοινωνία

Ο άνθρωπος χρειάζεται νερό για πολλές χρήσεις, όχι μόνο για κατανάλωση. Το νερό αποτελεί το 50 έως 90% του βάρους όλων των ζωντανών οργανισμών και είναι ένα από τα πιο άφθονα και σημαντικά συστατικά της Γης. Ένας εύκολος τρόπος υπολογισμού των παραμέτρων ποιότητας του ύδατος είναι ο υπολογισμός της αλατότητας και της θερμοκρασίας, του διαλυμένου οξυγόνου και του pH, τα οποία υποδεικνύουν άμεσα το πόσο φιλόξενο είναι το νερό προς την υδρόβια ζωή. Ο συνδυασμός των τιμών αυτών των παραμέτρων χρησιμοποιείται στην μέθοδο αξιολόγησης της ποιότητας του ύδατος. Τυπικά ερωτήματα θα μπορούσαν να είναι: Τα επίπεδα διαλυμένου οξυγόνου εξαρτώνται από τη θερμοκρασία του νερού; Τα επίπεδα του pH επηρεάζονται από τη βροχή ή την τήξη από το χιόνι; Πως το pH επηρεάζει την αλκαλικότητα;Η ανάπτυξη μιας βάσης δεδομένων για τις μετρήσεις ποιότητας ύδατος και η αντίστοιχη τεχνογνωσία θα μας επιτρέψει να απαντήσουμε στις ερωτήσεις αυτές.

Θέματα αειφόρου ανάπτυξης της παρούσας θεματικής:

Τα ζητήματα που θέτει η προτεινόμενη θεματική παρουσιάζονται παρακάτω:

  1. Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: Ο Υδρολογικός Κύκλος
  2. Θαλάσσια ρύπανση
  3. Παράμετροι για την ποιότητα του ύδατος
  4. Υγιείς παραλίες - περιοχές κολύμβησης
  5. Θαλάσσια ζωή, ασφάλεια των τροφίμων

1. Περιβαλλοντικές Διαδικασίες: Ο Υδρολογικός Κύκλος

Το νερό κυκλοφορεί συνεχώς μεταξύ της ατμόσφαιρας και της γήινης επιφάνειας και αυτή η κυκλοφορία του νερού ονομάζεται υδρολογικός κύκλος ή κύκλος του νερού. Ποσότητες νερού από τους ωκεανούς, τα ποτάμια, τις λίμνες, τα εδάφη και τη βλάστηση εξατμίζονται στον αέρα και μετατρέπονται σε υδρατμούς. Στη συνέχεια, οι υδρατμοί ανεβαίνουν στην ατμόσφαιρα για να σχηματίσουν τα σύννεφα, ψύχονται και μετατρέπονται σε νερό ή πάγο. Ακολούθως, τα σταγονίδια νερού ή πάγου μεγαλώνουν και τελικά πέφτουν πίσω στην επιφάνεια της γης ως βροχή. Μέρος του νερού διεισδύει στο έδαφος και απορροφάται από τα φυτά ή διαπερνά το έδαφος και αποθηκεύεται στους ταμιευτήρες υπόγειων υδάτων. Το υπόλοιπο νερό ρέει σε ρέματα, ποτάμια και ωκεανούς. Μέρος αυτού του νερού εξατμίζεται και επιστρέφει στην ατμόσφαιρα.

2. Θαλάσσια Ρύπανση

Επί του παρόντος παρατηρείται συνεχής επιδείνωση της ποιότητας των παράκτιων υδάτων εξαιτίας της ρύπανσης και της οξίνισης των ωκεανών, οι οποίες επηρεάζουν αρνητικά την λειτουργία των υδάτινων οικοσυστημάτων. Η διαχείριση των θαλασσίων προστατευόμενων περιοχών πρέπει να γίνεται αποτελεσματικά και να διατίθενται επαρκείς πόροι. Επιπλέον απαιτείται να θεσπιστούν κανονισμοί με σκοπό τη μείωση της θαλάσσιας ρύπανσης. Η ρύπανση μπορεί να οφείλεται σε διάφορα απορρίμματα, πηγές εντός των παράκτιων λεκανών απορροής, καθώς και σε προϊόντα διαφόρων βιομηχανικών δραστηριοτήτων (π.χ. από παραγωγή λιπάσματος, υλικών εξόρυξης, πετρελαίου, τσιμέντου κ.ά.). Η ρύπανση μπορεί να προκληθεί από συνδυασμένες υπερχειλίσεις αποχετευτικών αγωγών (CSOs), ομβρίων υδάτων, απορριμμάτων, λιπασμάτων, φυτοφαρμάκων, απορρίψεων από πλοία και ιστιοπλοϊκά, νιτρικών αλάτων και φωσφορικών αλάτων, αερίων και μετάλλων.

Ουσιαστικά όλες οι θαλάσσιες περιοχές του πλανήτη επηρεάζονται από τη ρύπανση. Η ρύπανση βλάπτει τη ζωή στη θάλασσα, απειλεί την υγεία και τη διαβίωση του ανθρώπου και μειώνει τη διαθεσιμότητα καθαρών και υγιεινών θαλασσινών ειδών προς κατανάλωση.

Η θαλάσσια ρύπανση προκαλεί σημαντικές οικολογικές αλλαγές, σοβαρές απώλειες στη βιοποικιλότητα και μειωμένηαλιευτική παραγωγή. Η ποσότητα πλαστικών απορριμμάτων στον ωκεανό αυξάνεται ραγδαία, τα λύματα εκρέουν στον ωκεανό με αποτέλεσμα τη δημιουργία περιοχών χωρίς οξυγόνο. Οι μολυσματικές ουσίες όπως τα βαρέα μέταλλα και τα ραδιοϊσότοπα, συσσωρεύονται στην τροφική αλυσίδα και σε συνδυασμό με το βακτηριακό φορτίο στα παράκτια ύδατα, επηρεάζουν άμεσα την υγεία εκατομμυρίων ανθρώπων. Υπάρχουν ακόμα μεγάλες περιοχές του ωκεανού με αφθονία θαλάσσιας ζωής και έχει σημειωθεί σημαντική πρόοδος στη μείωση των επιπέδων ορισμένων επιβλαβών ουσιών. Η συμβολή των εισροών θρεπτικών ουσιών στις παράκτιες περιοχές μείωσε τη βιολογική ρύπανση. H εφαρμογή ορθών γεωργικών πρακτικών οδηγεί σε μια συνολική μείωση των εισροών οργανικών χημικών ουσιών. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες δράσειςγια τη μείωση της ρύπανσης.

Οι τυπικές παράμετροι για την αξιολόγηση της ποιότητας του νερού που μετριούνται τακτικά είναι: τα κολοβακτηρίδια (FC), η θερμοκρασία (T), η αλατότητα (S), το pH, η θολερότητα (TU), το διαλυμένο οξυγόνο (DO), o φώσφορος (Ρ)και τα Νιτρικά (Ν). Τα αποδεκτά επίπεδα αναφοράς νιτρικών και φωσφορικών αλάτων που δεν προκαλούν ευτροφισμό είναι 0,01-0,06 mg / L και 0,001-0,010 mg / L, αντίστοιχα. Ωστόσο, η βασική παράμετρος της ποιότητας τωνυδάτωνπου παρακολουθείται παγκοσμίως είναι τα κολοβακτηρίδια κοπράνων, όπου το επιτρεπτό επίπεδο είναι μικρότερο από 1 FC / 100 ml νερού. Σημαντικό έργο γίνεται για την παρακολούθηση της ποιότητας των υδάτων κολύμβησης, καθώς οι περιοχές κολύμβησης υπόκεινται σε βραχυπρόθεσμη ρύπανση. Βραχυπρόθεσμη ρύπανση προκαλείται όταν έντονες βροχοπτώσεις ή υψηλές παλίρροιες ξεπλένουν ζωικά περιττώματα στην θάλασσα καθώς και μέσω της αποχέτευσης και της αστικής αποστράγγισης από τους γειτονικούς χείμαρρους και ποταμούς. Σε αυτές τις περιπτώσεις, δηλαδή μετά τις βροχοπτώσεις, αυξάνεται ο κίνδυνος να μειωθεί η ποιότητα τωνυδάτωνκαι το υδάτινο οικοσύστημα επιστρέφει στις τιμές αναφοράς μετά από 1-3 ημέρες. Τέλος, η μακροχρόνια ρύπανση που προκαλείται απόανθρωπογενείς δραστηριότητεςμέσω της οριζόντιας μεταφοράς υδάτινων μαζώνμπορεί να επηρεάσει δραστικά την ποιότητα των υδάτων.

3. Άλλοι Παράμετροι (εκτός από θερμοκρασία και αλατότητα)

Διαλυμένο Οξυγόνο

Το διαλυμένο οξυγόνο (DO) είναι ένα φυσικό συστατικό στο νερό. Η θαλάσσια ζωή εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη συγκέντρωση του διαλυμένου οξυγόνου στο νερό. Τα ψάρια και το ζωoπλαγκτόν τρέφονται, αναπνέουν τα μόρια οξυγόνου που διαλύονται στο νερό. Συγκεντρώσεις διαλυμένου οξυγόνου κάτω από 3 mg / L είναι μη βιώσιμες για τους περισσότερους υδρόβιους οργανισμούς.

pH

To pH μετράει την περιεκτικότητα όξινων συστατικών στο νερό και επηρεάζει τις περισσότερες χημικές διεργασίες του νερού. Το καθαρό νερό χωρίς προσμείξεις έχει ρΗ 7. Επίσης, το νερό με προσμίξεις θα έχει τιμή pH 7 όταν θα έχει ίση περιεκτικότητα οξέος και βάσης. Σε τιμές του pH που είναι κάτω από 7 υπάρχει περίσσεια οξέος, ενώ όταν η τιμή του pH είναι πάνω από 7 υπάρχει περίσσεια βάσης.

Ηλεκτρική Αγωγιμότητα

Το καθαρό νερό είναι κακός αγωγός της ηλεκτρικής ενέργειας. Οι ιοντικές (φορτισμένες) προσμίξεις στο νερό, όπως τα διαλυμένα άλατα, επιτρέπουν στο νερό να παράγει ηλεκτρική ενέργεια. Η ηλεκτρική αγωγιμότητα του νερού αναφέρεται στην ικανότητά του να μεταφέρει - άγει ηλεκτρικά φορτία. Όσο πιο πολλά διαλυμένα υλικά περιέχονται στο νερό, τόσο μεγαλύτερη είναι η ηλεκτρική αγωγιμότητά του.

Nιτρικό Άλας

Οι κυριότερες θρεπτικές ουσίες που χρησιμοποιούνταιγια την παρακολούθηση της ποιότητας, τόσο στο γλυκό όσο και στο θαλασσινό νερό, είναι τρεις: ο άνθρακας, το άζωτο και ο φώσφορος. Ο άνθρακας είναι σχετικά άφθονος στον αέρα, ως διοξείδιο του άνθρακα. Το διοξείδιο του άνθρακα διαλύεται εύκολα στο νερό και συνήθως η έλλειψη είτε αζώτου είτε φωσφόρου είναι αυτή που περιορίζει την ανάπτυξη των υδρόβιων φυτών. Το άζωτο υπάρχει σε υδατικά σώματα σε πολλές μορφές: διαλυμένο μοριακό άζωτο (N2), σε οργανικές ενώσεις, στη μορφή κατιόντων αμμωνίου (NH4+), σε μορφή νιτρωδών (ΝΟ2) και σε μορφή νιτρικών (ΝΟ3).

4. Καθαρές Παραλίες - Περιοχές Κολύμβησης

Οι περισσότεροι άνθρωποι ζουν κοντά στην παράκτια ζώνη. Πολλοί δε κοντά σε παραλίες. Μερικοί επισκέπτονται την παραλία για αναψυχή. Η συγκέντρωση του πληθυσμού στις παραλίες έχει σημαντική επίδραση στην υγεία – καλή κατάσταση των παραλιών (τόσο στην ξηρά όσο και στο θαλασσινό νερό). Η ρύπανση υποβαθμίζει και καταστρέφει το μοναδικό αυτό οικοσύστημα που χρησιμοποιείται από όλους τους βιολογικούς οργανισμούς. Οι ρυπασμένες παραλίες αποτελούν κίνδυνο για τη δημόσια υγεία. Μειώνουν τις αξίες των ακινήτων και εμποδίζουν την οικονομική ανάπτυξη της γύρω κοινότητας.

5. Θαλάσσια ζωή, ασφάλεια των τροφίμων

Τα θαλασσινά είναι μια σημαντική παγκοσμίως πηγή τροφής που κάνει τους ωκεανούς πολύτιμους για την παγκόσμια παραγωγή. Ένα δισεκατομμύριο άνθρωποι, κυρίως σε αναπτυσσόμενες χώρες, βασίζονται στο εμπόριο θαλασσινών. Επιπλέον, εκατομμύρια θέσεις εργασίας σε όλο τον κόσμο εξαρτώνται από την αλιεία, την υδατοκαλλιέργεια και τις παγκόσμιες αγορές τους. Τα θαλασσινά είναι η πιο εμπορεύσιμη τροφή στον κόσμο και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του βιοτικού επιπέδου πολλών ανθρώπων. Ωστόσο, η θαλάσσια ρύπανση και η υποβάθμιση των οικοσυστημάτων θέτουν σε κίνδυνο τα αποθέματα ψαριών. Η ασφάλεια τροφίμων σε παγκόσμιο επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των πολύτιμων εμπορικών ειδών των θαλάσσιων οικοσυστημάτων, μειώνεται έχοντας αρνητικό αποτέλεσμα στην ποιότητα των ψαριών που χρησιμοποιείται ως πηγή τροφής.

Θέση της θεματικής στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα:

Ηλικία11121314151617
Mητρική / Ξένη Γλώσσα / Λογοτεχνία
Ιστορία
Γεωγραφία
Μαθηματικά
Bιολογία / Γεωλογία
Φυσική / Χημεία
Κοινωνικές Επιστήμες / Οικονομικά / Δίκαιο
Τέχνη / Μουσική
Τεχνολογία / Πληροφορική

Βιβλιογραφικές Πηγές: